2019-2023

Scientiae radices amarae, fructus dulces

W 2019 roku powołany zostaje nowy Zarząd Towarzystwa w składzie: prezes dr Łukasz Zaborowski, wiceprezesi Róża Domańska i dr Wiesław Chudoba, sekretarz Marcin Kępa, skarbnik Mateusz Mąkosa, członkowie dr Agnieszka Noga-Dąbrowska i Paweł Puton. Zarząd rozpoczyna działalność od budowy nowej strony internetowej. Witryna w zamyśle ma charakter nie tylko informacyjny, ale również dokumentacyjny i edukacyjny. Zważywszy na liczne niedostatki bibliografii regionalnych tworzonych przez biblioteki publiczne Towarzystwo wraca do wyzwania tworzenia naukowej bibliografii regionu radomskiego. W szczególności podjęty zostaje stały przegląd krajowych czasopism z zakresu nauk historycznych i przyrodniczych pod kątem treści dotyczących regionu. Wyniki udostępniane są na bieżąco w odpowiednim dziale naszej witryny; ponadto prowadzona jest kwerenda wsteczna. Strona zawiera także zaczątek kompendium wiedzy o regionie radomskim. Działania w zakresie geografii odbywają się we współpracy z Oddziałem Radomskim Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Strona internetowa ma charakter stacjonarny. Nowiny z życia Towarzystwa, ciekawostki naukowe z miasta i regionu od listopada 2019 roku zamieszczamy na nowym profilu RTN na Facebooku:

> Radomskie Towarzystwo Naukowe (Facebook)

> Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Radomski

We wrześniu 2020 roku wieloletni zasłużony członek naszego Towarzystwa – dr hab. Dariusz Kupisz – otrzymuje od Prezydenta RP nominację profesorską. Tymczasem tej samej jesieni społeczeństwo Radomia zostaje zaskoczone doniesieniami o zamiarze zburzenia historycznego gmachu Fabryki Broni. Z inicjatywy Towarzystwa powstaje list protestacyjny, podpisany przez dziewięć radomskich organizacji społecznych, adresowany do Prezydenta oraz premierów Rządu RP. Dzięki naszej interwencji Agencja Rozwoju Przemysłu odstępuje od zamysłu rozbiórki budynku.

W roku 2021, przy walnej pomocy sekretarza Kępy i prezesa Zaborowskiego, ukazuje się książka „Dzieje rodu Witkowskich”. Autorkami są prof. Maria Romanowska i Małgorzata Gajek, córki Stefana Witkowskiego, pierwszego prezesa RTN. Wydawnictwo ma charakter wspomnień rodzinnych, po części rodzinnego albumu. W czerwcu tego roku Paweł Błach wznawia cykl Spotkań z Nauką, tym razem jako działanie ośrodka kultury „Amfiteatr”. Pod koniec roku Prezydent Miasta Radomia powołuje Zespół ds. Opracowania Systemu Znaków i Symboli Samorządowych Miasta Radomia; wśród jego członków jest Prezes RTN. Zespół doprowadzi do sporządzenia projektu nowego wzoru herbu – wychodząc od najstarszej zachowanej średniowiecznej pieczęci.

W lutym 2022 roku w Muzeum Jacka Malczewskiego otwiera się wystawa „Ostra Sztuka. Gotyk w Ziemi Radomskiej”. Jej kuratorem jest Małgorzata Cieślak-Kopyt, wieloletnia członkini Towarzystwa. Autorem tytułu i konsultantem w zakresie geografii regionu – prezes Zaborowski. Poza pięknym albumem trwałą pamiątką przedsięwzięcia jest działający na Facebooku edukacyjny profil:

> Ostra Sztuka. Gotyk w Ziemi Radomskiej

Wśród nominatów do Nagrody Świętego Kazimierza, przyznawanej za wybitne osiągnięcia w dziedzinie popularyzacji dziedzictwa kulturowego Radomia, w edycji za rok 2021 jest aż troje członków Towarzystwa: dr Barbara Łopyta, Paweł Puton i dr Adrian Szary. Laureatem zostaje członek Zarządu RTN Paweł Puton. Z jego imponującego dorobku doceniono w szczególności: autorstwo książki „Radomskie latarenki adresowe”, koncepcję i redakcję pisma „Filokartysta Radomski” oraz przygotowanie zestawu pocztówek „Sanktuaria diecezji radomskiej”.

> Radomska Inicjatywa Pocztówkowa

Z myślą o upowszechnieniu wiedzy o dziedzictwie i kulturowym, i przyrodniczym, i Radomia, i regionu – Towarzystwo zwraca się z propozycją współpracy do Wydziału Filologiczno-Pedagogicznego radomskiego uniwersytetu. Na podstawie przykładowych sylabusów udostępnionych przez uczelnię zostaje przygotowany opis nowego kierunku studiów podyplomowych, włącznie ze wstępną propozycją obsady kadrowej. Studia obejmowałyby charakterystykę regionu w ujęciach różnych dyscyplin nauki. To m.in. geografia, historia z archeologią, etnografia z etnomuzykologią. Zajęcia stacjonarne uzupełniałyby warsztaty terenowe. Kontynuacja przedsięwzięcia zależy od działań po stronie uczelni.

W kwietniu 2022 roku konstytuuje się kolejny Zarząd Towarzystwa w składzie: prezes dr Łukasz Zaborowski, wiceprezesi Róża Domańska i dr hab. Radomir Jasiński, sekretarz Marcin Kępa, skarbnik Mateusz Mąkosa, członkowie dr Agnieszka Noga-Dąbrowska i Paweł Puton. Komisję Rewizyjną tworzą: Karolina Falkiewicz, Mariusz Król i dr Adrian Szary. Nowy Zarząd dopełnia formalnej zmiany siedziby Towarzystwa. Obecny adres to Rynek 15 – Centrum Organizacji Pozarządowych w Kamienicy Deskurów. Tak RTN powraca w sąsiedztwo historycznej siedziby, którą był Nowy Ratusz. Ponadto założone zostaje nowe konto bankowe w SKOK Energia (z przywiązaniem do regionu – siedziba przy Elektrowni „Kozienice”).

W roku 2022 pod szyldem Towarzystwa ukazuje się książka „Zlikwidowane, przekształcone, rozproszone. Nieistniejące biblioteki Radomia z lat 1839-2015”. Ta obszerna monografia powstała dzięki tytanicznej pracy Marty Trojanowskiej, członkini RTN. „Odbyłam dziesiątki rozmów, poznałam nieprawdopodobne losy ludzi, które splotły się z książkami, wyciągałam z niepamięci bohaterskich bibliotekarzy i te osoby, które po prostu kochały książki i zakładały lub prowadziły biblioteki.” Autorka dokonywała bezpośredniego przeglądu tysięcy książek znajdujących się w zbiorach Biblioteki Publicznej (i nie tylko) pod kątem zachowania pieczęci dawnych książnic.

Marta Trojanowska oraz Magdalena Kowalska-Cichy i Paweł Puton pod afiliacją Towarzystwa publikują artykuły w nowym roczniku „Arte-fakty”, wydanym przez Muzeum im. Jacka Malczewskiego. Piszą ponadto inni członkowie – jako pracownicy Muzeum bądź innych instytucji. W tym pomysłodawca czasopisma – prezes-senior RTN dr Adam Duszyk, jego redaktor naczelny – sekretarz Zarządu RTN Marcin Kępa, oraz członek komisji rewizyjnej RTN Mariusz Król.

Nowy członek Towarzystwa, Łukasz Szypkowski podejmuje unikatowy projekt „Radogłosy. Dźwiękowa mapa Radomia”. W jego ramach będzie rekonstruował średniowieczne instrumenty muzyczne pochodzące ze znalezisk archeologicznych na radomskim grodzisku „Piotrówka”, następnie wykonywał na nich muzykę. Oto pierwsze owoce pracy z grzechotkami – większa datowana na wiek XI/XII, mniejsza (cichsza) – na X/XI:

> Grzechotki z doliny Mlecznej

W sierpniu Łukasz Babula daje wykład otwarty o garncarstwie w Iłży. Nasz członek jest nie tylko autorem i redaktorem wydawnictw poświęconych iłżeckim tradycjom, ale też czynnym barabaniarzem. Przyczyni się do wpisania tej unikatowej tradycji na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w roku 2023. We wrześniu 2022 roku w Muzeum im. Jacka Malczewskiego otwiera się pierwsza wystawa poświęcona radomskiej Fabryce Broni. Pomysłodawcą i kuratorem jest Mariusz Król, członek Komisji Rewizyjnej RTN. Z kolei listopad przynosi niezwykłą ekspozycję członkini tejże Komisji: „Retro z Radomia – wystawa odzieży z lat 50-90. XX w. pochodzącej z prywatnej kolekcji Karoliny Falkiewicz.” Prócz przykładów odzieży, obuwia, dodatków i biżuterii przedstawiono dokumenty, zdjęcia i czasopisma.

W dniu 24 listopada 2022 roku odbywa się konferencja „Przemysł między Wisłą a Pilicą w XIX i XX wieku – dzieje i dziedzictwo”. Szczególną okazją jest 100-lecie rozpoczęcia budowy Fabryki Broni, której budynek został niedawno uratowany dzięki czujności Towarzystwa. W podziale na 3 sesje: „Rozwój przemysłu”, „Ludzie przemysłu”, „Źródła do dziejów przemysłu” – przedstawiono 13 referatów. Konferencję zorganizowano we współpracy z Resursą Obywatelską, pozyskując finansowanie z programu „Doskonała Nauka”, ogłoszonego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Do złożenia wniosku walnie przyczynia się prof. Dariusz Kupisz, wsparciem merytorycznym służy też prezes-senior dr hab. Sebastian Piątkowski.

Z kolei Minister Rozwoju i Technologii przyznaje nagrodę za najlepszą krajową publikację w dziedzinie geoinformacji. W grudniu 2022 roku – w edycji za rok 2021 złotą statuetkę otrzymuje podręcznik „Dane satelitarne dla administracji publicznej”, opracowany na zlecenie Polskiej Agencji Kosmicznej. Wśród jego autorów jest dr hab. Rafał Zapłata, członek naszego Towarzystwa.

Tymczasem nad przedsięwzięciem o wymiarze co najmniej krajowym pracuje wiceprezes RTN Radomir Jasiński, profesor Politechniki Krakowskiej. Celem jest uruchomienie nowego czasopisma naukowego o zasięgu międzynarodowym. To unikatowe przedsięwzięcie w skali Polski, gdzie przeważają periodyki o zasięgu lokalnym – nawet jeśli międzynarodowe z założenia, w praktyce o nieznacznym udziale współpracowników zagranicznych. Wyjątkowe jest również to, iż wyzwanie zostaje podjęte społecznie, bez zewnętrznego wsparcia instytucjonalnego. Do pomocy zgłaszają naukowcy pochodzący z Ziemi Radomskiej, którzy choć rozsiani po świecie, czekają na okazję, by zrobić coś dla swojego regionu.

„Scientiae Radices” to angielskojęzyczny multidyscyplinarny kwartalnik naukowy. Zakres dziedzinowy: chemia, inżynieria i technologia chemiczna, fizyka, materiałoznawstwo i inżynieria materiałowa, biotechnologia, nauki medyczne i dyscypliny pokrewne. Zakładane przewagi konkurencyjne nowego czasopisma to całkowicie otwarty dostęp, brak opłat dla autorów i czytelników oraz szybki proces publikacji. Nad jakością projektu czuwa Rada Naukowa; już w roku 2022 w jej skład wchodzi 28 osób, z czego 11 z Polski, 9 z innych krajów europejskich, 3 ze Stanów Zjednoczonych oraz po jednej osobie z Bliskiego i Dalekiego Wschodu, z Afryki, z Australii i z Ameryki Południowej. Redaktorem naczelnym pisma jest wiceprezes Jasiński, członkami zespołu redakcyjnego – prof. Luis Ramon Domingo z Uniwersytetu w Walencji w Hiszpanii, prof. Przemysław Jodłowski z Politechniki Krakowskiej oraz prof. Tomasz Wasilewski z Uniwersytetu Radomskiego. Do uruchomienia pisma znakomicie przyczyniają się nowi członkowie Towarzystwa: dr Agnieszka Łapczuk i Jakub Kluziński.

Tytuł kwartalnika zaczerpnięty jest z łacińskiej wersji motta Towarzystwa: „Korzenie wiedzy…”. Inauguracyjny numer wychodzi w IV kwartale roku 2022 – In memory of the first president of Radom Scientific Society (RTN), Dr Stefan Witkowski. Podstawową wersją czasopisma jest postać elektroniczna:

> Scientiae Radices

Kwartalnik posiada też profil informacyjny na Facebooku:

> Scientiae Radices – open access scientific journal

W marcu roku 2023 pod szyldem RTN ukazuje się monografia „Karasiowie z Puszczy Kozienickiej. Genealogia rodzinna”. Autor – młody ksiądz Dawid Karaś – wykonuje dzieło pod kilkoma względami wyjątkowe. „Rzadko mamy do czynienia z opracowaniami genealogicznymi ukazującymi członków wspólnoty rodzinnej od pierwszych o niej wzmianek po czasy współczesne. Jeszcze rzadziej spotyka się monografie genealogiczne poświęcone rodzinom o rodowodzie włościańskim” – pisze w recenzji pracy prof. Dariusz Kupisz. Autor „wykazał się iście benedyktyńską pracowitością i skrupulatnością, przeprowadzając trudne i czasochłonne kwerendy w staropolskich inwentarzach starostwa radomskiego oraz księgach metrykalnych blisko 40 parafii. W niektórych przypadkach pochodzą one z szerokiego okresu historycznego, obejmującego kilka wieków. Nic zatem dziwnego, że bibliografia zamieszczona na końcu książki jest imponująca.” W istocie, lista samych źródeł pierwotnych zajmuje 15 stron, zaś tekst opatrzony jest przypisami w liczbie 761. Ciekawą innowacją metodyczną jest wykorzystanie wyników badań genetycznych DNA autora. Dzięki nim podejmuje on próbę nakreślenia geograficznych przemieszczeń praprzodków rodziny począwszy od zarania dziejów człowieka. Znawcy historii Puszczy Kozienickiej docenią wątki tradycji tutejszego bartnictwa oraz piechoty wybranieckiej, w której służyli Karasiowie.

W lipcu 2023 roku nowy kwartalnik „Scientiae Radices” jest już na ministerialnej liście czasopism naukowych. W sierpniu twórca i redaktor naczelny pisma – dr hab. inż. Radomir Jasiński, wiceprezes RTN – otrzymuje od Prezydenta RP nominację profesorską. Prof. Jasiński, absolwent Politechniki Radomskiej, jest prodziekanem Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej. Jego dorobek naukowy to 131 publikacji indeksowanych w bazie Scopus (w tym 23 – monoautorskie), cytowane ponad 1800 razy. W październiku – po raz trzeci z rzędu – Uniwersytet Stanford zaliczy go do grona 2% najbardziej wpływowych uczonych na świecie. Wiceprezes Jasiński jest też znany jako gorliwy patriota radomski, współtwórca wielu inicjatyw społecznych, jak Bractwo Rowerowe, Stowarzyszenie „Kocham Radom” oraz ruch „Wojewódzki Radom”.

Tymczasem we wrześniu prezes Zaborowski daje wykład „Iłża w podziałach regionalnych”. Iłżeckie Towarzystwo Historyczno-Naukowe deklaruje współpracę w dziele rozpoznania tradycyjnego kamiennego budownictwa wiejskiego. Obiekty powstałe z miejscowych zasobów skał mezozoicznych, charakterystyczne dla Radomszczyzny, są przedmiotem prowadzonej od kilku lat dokumentacji fotograficznej.

Za zaproszeniem Resursy Obywatelskiej Towarzystwo podejmuje wyzwanie wznowienia, po kilkuletniej przerwie, rocznika „Radomskie Studia Humanistyczne”, wydawanego wcześniej przez Zespół Naukowy do Badań Dziejów Radomia. Nowy tom VI ukazuje się jesienią 2023 roku jako zbiór dziesięciu prac, z których osiem jest plonem konferencji „Przemysł między Wisłą a Pilicą w XIX i XX wieku – dzieje i dziedzictwo”, odbytej przed rokiem. Wśród autorów są członkowie RTN: Olga Stawczyk, Marta Trojanowska, Paweł Puton, prof. Piotr Tusiński i dr Łukasz Zaborowski. Prezes Zaborowski wraz z sekretarzem Zarządu Marcinem Kepą jest również redaktorem tomu. Wydanie jest finansowane z ministerialnego programu „Doskonała Nauka” oraz z grantu uzyskanego od spółki „Enea Wytwarzanie” w Świerżach Górnych.

„Radomskie Studia Humanistyczne” to czasopismo przeznaczone do publikacji prac naukowych z zakresu historii, archeologii, historii sztuki, literaturoznawstwa, dialektologii, etnografii, kulturoznawstwa i dziedzin pokrewnych. Założeniem jest skupienie tematyki wokół dziejów, dziedzictwa i współczesności Radomia wraz z szeroko pojętym regionem – historyczną Sandomierszczyzną w międzyrzeczu Wisły i Pilicy. Na radomskim rynku regionalistycznym wypełnia ono lukę po Biuletynie Kwartalnym RTN. Od bieżącego tomu wersją podstawową czasopisma jest postać elektroniczna. Na nowej stronie internetowej dostępne są także numery archiwalne:

> Radomskie Studia Humanistyczne

Promocja tomu odnowionego rocznika odbywa się podczas okolicznościowego spotkania z okazji jubileuszu 60-lecia istnienia Towarzystwa, 29 listopada 2023 roku. Kopa lat zobowiązuje, dlatego przedstawiono jeszcze drugie nowe wydawnictwo: „Pomału i pieszo. Śladami Pawła Klimczuka”. Autorka, Ewelina Matuszkiewicz, przemierza trasy wędrówek swojego pradziadka – zasłużonego dla Kozienic nauczyciela, regionalisty i społecznika. Swoje doznania konfrontuje z obserwacjami sprzed wieku zawartymi w pierwszej monografii powiatu kozienickiego „Nasz Powiat”. Zamysł jest na tyle niezwykły, że ten pięknie wydany album-reportaż trudno zakwalifikować do jednego gatunku literackiego. Jest to swego rodzaju „palimpsest krajoznawczy”.

W grudniu odbywa się kolejne Spotkanie z Nauką w ramach autorskiego projektu Pawła Błacha, członka RTN. To już 22. spotkanie od wznowienia cyklu w Ośrodku Kultury „Amfiteatr”. Gościem jest prezes RTN dr Łukasz Zaborowski, a tematem podział terytorialny kraju. To pokłosie opracowania „Korekta układu województw – ku równowadze rozwoju”, wydanego we wrześniu tegoż roku przez Instytut Sobieskiego, z którym Prezes współpracuje jako ekspert. Opracowanie odbija się szerokim echem w mediach krajowych i regionalnych. Rozgłos oczywiście służy sprawie przywrócenia należnej rangi administracyjnej Radomiowi, o co od lat zabiega również Radomskie Towarzystwo Naukowe.

> Korekta układu województw – ku równowadze rozwoju

> Wojewódzki Radom