1950-1973

Osobliwością radomskiej kultury, jej podstawową cechą ukształtowaną w pierwszych powojennych latach przez ówczesnych działaczy społecznych jest nierozerwalny związek i jedność instytucji profesjonalnych zajmujących się zawodowo upowszechnianiem kultury z działalnością społeczną towarzystw i związków twórczych, w których działali ci sami ludzie. Byli oni siłą motoryczną działalności kulturalnej wykraczającej znacznie poza teren Radomia wciągając do pracy społeczno-kulturalnej wielu innych obywateli. Taki właśnie masowy, społeczny charakter nadawali kulturze radomskiej przez wiele lat tej miary działacze i twórcy, jak Wacław Dobrowolski i Helena Stadnicka, Marceli Karczemny i Kazimierz Potkański, Florentyna Jakubczakowa i Jerzy Szymkowicz-Gombrowicz, Michał Tadeusz Osiński i Stefan Witkowski, Kazimierz Mróz i Marian Sołtyk

(Ośko 1982)

W roku 1950 w Radomiu powstaje Wieczorowa Szkoła Inżynierska Naczelnej Organizacji Technicznej. Rok później upaństwowiona, otwiera oddziały w Kielcach, Pionkach i Skarżysku-Kamiennej. Uczelnia ta po latach przekształci się w Politechnikę Świętokrzyską w Kielcach oraz Politechnikę Radomską, obecny Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny. Z początkiem lat 50. w Radomiu zaczyna działalność komórka Polskiego Towarzystwa Geograficznego – wpierw jako sekcja Oddziału Częstochowskiego, wkrótce samodzielne koło, a od roku 1960 – oddział. Sprawcą przedsięwzięcia jest Jan Gruszka, a jego bliskim współpracownikiem – Stefan Witkowski, przyszły pierwszy prezes Radomskiego Towarzystwa Naukowego. Powstają też oddziały innych ogólnokrajowych towarzystw naukowych, między innymi Historycznego (1954), Ekonomicznego i Lekarskiego.

Radom jest wówczas największym miastem województwa kieleckiego. W roku 1957 Edmund Massalski, członek Koła Radomskiego Polskiego Towarzystwa Geograficznego (Gruszka 1960), zakłada Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Ze środowiska radomskiego do KTN należą Anna Apanowicz, Jerzy Jędrzejewicz, Włodzimierz Sedlak.

> Kieleckie Towarzystwo Naukowe – historia

W dniu 11 marca 1959 roku KTN organizuje w Radomiu, w Domu Esterki, spotkanie miejscowego środowiska naukowego z członkiem zarządu dr. Antonim Artymiakiem. Pismo zapraszające podpisują Władysław Prawdzik, kierownik radomskiego oddziału Wojewódzkiego Archiwum Państwowego i kierownik Sekcji Badań Naukowych Komisji Obchodu 1000-lecia Powstania Państwa Polskiego przy Miejskiej Radzie Narodowej w Radomiu, oraz Stefan Witkowski, kierownik Komisji Wydawniczej przy powyższej Komisji i współzałożyciel Koła Radomskiego PTG. W grudniu Edmund Massalski wysyła zapewnienie o możliwości „rozbudowy” ośrodka radomskiego, do czego jednak nie dochodzi przez kolejne kilka lat.

Tymczasem w roku 1961 Michał Tadeusz Osiński zakłada Klub Miłośników Radomia i Ziemi Radomskiej. Skupia on przyrodników, geografów, historyków sztuki, archeologów, urbanistów. Wśród nich są Witold Dąbkowski, Tadeusz Lipiec, Stefan Rosiński, Henryk Sznuro, Wojciech Twardowski.

Wreszcie w sierpniu roku 1963 odbywa się zebranie organizacyjne Radomskiego Towarzystwa Naukowego, którego następstwem jest rejestracja Towarzystwa przez władze wojewódzkie, dokonana 30 września. RTN jest jednym z 22 regionalnych towarzystw naukowych w kraju. Zaczyna działać Komitet Organizacyjny, któremu przewodzi Stefan Witkowski. W dniu 3 października zatwierdza się statut. Pod jego treścią widnieją podpisy 17 członków założycieli:

Jan Boniecki, historyk, Archiwum Państwowe
Antoni Bryński, ekonomista, Dyrektor Banku Inwestycyjnego
Maria Gajewiczowa, adwokat
Edward Grajewski, urbanista
Eugeniusz Jędrzejewski, działacz społeczny, zastępca Przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
Marceli Karczemny, muzyk, dyrektor Średniej Szkoły Muzycznej
Ewa Kierzkowska, archeolog, Warszawa
Helena Kisiel, Kierownik oddziału Archiwum Wojewódzkiego
Jan Małachowski, pedagog
Longin Raszewski, Komitet Miejski PZPR
Stanisław Suchecki, Komitet Miejski PZPR
Henryk Sznuro, archeolog
Wacław Telus, Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
Maria Wiercińska, Kierownik Wydziału Kultury Prezydium MRN
Zygmunt Wilczyński, zastępca Przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
Stefan Witkowski, urbanista
Czesław Zwolski, historyk, zastępca dyrektora Liceum Ogólnokształcącego

Zważywszy, iż Prezydium MRN było odpowiednikiem dzisiejszego Zarządu Miasta, wśród założycieli Towarzystwa znajdują się „prezydent” i dwaj „wiceprezydenci” miasta.

Jesienią 1963 r. powstało Radomskie Towarzystwo Naukowe z inicjatywy szesnastoosobowej grupy entuzjastycznych miłośników regionu. O pomyślnym rozwoju tej inicjatywy decydowały obok zapału i ofiarności tej grupy również przychylność i poparcie miejscowych władz oraz istnienie dość silnego środowiska kulturalnego. Rozmaite ogniska i kluby, a zwłaszcza miejscowe archiwum, Muzeum Regionalne, lokalne oddziały Polskiego Towarzystwa Historycznego i Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, nauczyciele, Klub Miłośników Radomia i Ziemi Radomskiej, czy wreszcie Wieczorowa Szkoła Inżynieryjna tworzyły grupy potencjalnych odbiorców i współautorów osiągnięć nowego towarzystwa.

(Skowronek 1973, s. 28)

Pierwsze walne zgromadzenie w dniu 25 października 1963 roku odbyło się w nowym modernistycznym biurowcu Zjednoczenia Przemysłu Odlewniczego. Obecnych było 35 osób, acz członkostwo zadeklarowało od razu 59. Przewodniczącym zebrania był Zygmunt Wilczyński. Za teren działalności Towarzystwa przyjęto obszar województwa kieleckiego „ze szczególnym uwzględnieniem miasta Radomia i regionu radomskiego”. Zapowiedziano prace w zakresie dokumentacji naukowej Radomia i sprecyzowanie problematyki badań regionalnych.

Powołano zarząd w składzie: prezes Stefan Witkowski, wiceprezes Longin Raszewski, sekretarz Helena Kisiel (będzie dzierżyć ten urząd z krótkimi przerwami aż do 2001 r.), skarbnik Antoni Bryński, zastępca sekretarza Czesław Zwolski, zastępcy członków Maria Gajewiczowa i Edmund Kędzierski. A oto skład pierwszej komisji rewizyjnej: Marek Gawlik, dr Stefan Hański, Leon Skowroński, Zygmunt Wilczyński (przewodniczący). Ustanowiono ponadto cztery komisje tematyczne i ich przewodniczących: Komisja Nauk Przyrodniczych (20 osób) – Teodor Zieliński; Komisja Historii i Nauk Społecznych (27 osób) – Aleksander Czaplicki; Komisja Kultury i Sztuki (15 osób) – Anna Apanowicz; Komisja Nauk Technicznych (21 osób) – Mieczysław Pietrzykowski.

Siedzibą stowarzyszenia – przez pierwsze 20 lat – był lokal udostępniony przez Archiwum Państwowe, mieszczące się w dawnym Ratuszu przy Rynku Kazimierzowskim. Pomieszczenie współdzielono z Oddziałem Radomskim Polskiego Towarzystwa Historycznego. Zaczęto zbierać księgozbiór – pierwsze pozycje były darem członków. Stanisław Zieliński podjął wielkie dzieło tworzenia bibliografii regionu. Pod koniec roku 1963 Towarzystwo liczyło 83 członków.

Głównym miejscem publikacji prac naukowych Towarzystwa miał być „Rocznik Radomski”. Jako jego „Tom I” wydano książkę „Rozwój Radomia 1945-1964 r.” (238 s.), będącą pracą zbiorową członków. Wśród autorów znaleźli się: Jan Boniecki, Helena Kisiel, Longin Raszowski, Franciszek Strzałkowski, Józef Szymański, Zygmunt Wilczyński, Stefan Witkowski, Stanisław Zieliński, Czesław Zwolski. Zdjęcia dostarczył Bronisław Duda. Konsultantem wydawnictwa był prof. Jan Pazdur, zaś adjustacji stylistycznej dokonał Aleksander Czaplicki.

Zezwolenie na wydanie książki w nakładzie 2000 egzemplarzy uzyskano w Ministerstwie Kultury i Sztuki w maju 1964 roku. Papier uzyskano z Hurtowni Artykułów Papierniczych w Kielcach za zezwoleniem Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Do druku książkę przyjęły Radomskie Zakłady Graficzne. Skład rozpoczęto w listopadzie, podpisać go do druku w lutym. Pierwsza książka została przekazana Towarzystwu w dniu 14 kwietnia 1965 roku. W wydawnictwie rozpoczęto publikację bibliografii Radomia. Dla okresu od stycznia 1945 do lipca 1964 Stanisław Zieliński sporządził spis zawierający 560 pozycji. Zaznaczał jednak, iż: „Dla opracowania pełnej bibliografii miasta i regionu powinien powstać w Radomiu regionalny ośrodek bibliograficzny, który rejestrowałby bieżącą produkcję wydawniczą oraz prowadził szeroką akcję poszukiwawczą i informacyjną” (s. 205). Uzupełnieniem powyższego wydawnictwa był rocznik statystyczny.

Oto w początkach swojej działalności RTN wespół z miejskimi i powiatowymi władzami podjęły publikację Rocznika Statystycznego miasta Radomia i powiatu radomskiego. Szczególnie cenny był rocznik drugi za rok 1964 (wydany w 1965 r.). W rzeczywistości zawiera on podstawowe dane gospodarcze i demograficzno-społeczne za lata 1960-1964 konfrontowane z danymi za r. 1955 oraz danymi dotyczącymi województwa. Redaktorzy nie popadając w całkowitą sztampę potrafili nawet w tak zuniformizowanym wydawnictwie pokusić się o odrębność wartą pozytywnej oceny. „Normalne” tabele statystyczne poprzedzili obszernie zarysowaną charakterystyką przemian gospodarczo-społecznych dokonujących się w tych latach w mieście i powiecie i wprowadzili ciekawostkę w postaci danych meteorologicznych sięgających znacznie odleglejszych czasów.

(Skowronek 1973, s. 41)

W trudnych czasach sprawność wydawnicza Towarzystwa została szybko doceniona: jeszcze w roku 1964 Instytut Historii Kultury Materialnej PAN oraz Prezydium MRN w Starachowicach zwracają się do Towarzystwa z propozycją wydania napisanej już pracy zbiorowej „Starachowice – przeszłość i teraźniejszość”.

Oprócz Rocznika Radomskiego postanowiono wydawać mniejsze czasopismo o charakterze wewnętrznym, informacyjnym. W październiku 1964 roku otrzymano zgodę na „Biuletyn Kwartalny RTN” w nakładzie 200 egzemplarzy. W wydanym wkrótce pierwszym numerze znalazły się artykuły dotyczące geologii i ekologii Radomia, a także rozwoju granic powiatu radomskiego. Autorzy to: Kazimierz Mróz, Zygmunt Pióro, Stefan Witkowski, Czesław Zwolski, Tadeusz Żelnio.

„Początkowo największe trudności wystąpiły jak zwykle w dziedzinie organizacyjno-poligraficznej.” Pierwszy tom drukowano sposobem gospodarczym na powielaczu elektrycznym w Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (tylko mapy i oprawę wykonały Radomskie Zakłady Graficzne). Przez następne trzy lata druk zlecano Spółdzielni Pracy Drukarsko-Introligatorskiej w Ostrowcu.

Szybki napływ nowych materiałów sprawił, iż wbrew zamierzeniom twórców, to właśnie „Biuletyn” stał się podstawowym miejscem publikacji artykułów naukowych. Okazało się bowiem, że nie istnieją możliwości systematycznego zdobywania środków finansowych na większy „Rocznik”. Biuletyn miał początkowo charakter zbiorów artykułów, przy czym często dany numer poświęcony był wybranej dziedzinie wiedzy. Z czasem zaczęto wydawać również zeszyty o charakterze monograficznym, z opracowaniem jednego autora. Pierwszy taki numer ukazał się w roku 1966; Bożena Wyrozumska – wówczas doktorantka z Uniwersytetu Jagiellońskiego – omówiła w nim „Dokumenty miasta Radomia z lat 1355-1450”.

Redaktorem naczelnym roczników I-VII był dr Stefan Witkowski, od roku 1971 zastąpił go Aleksander Czaplicki. Od tego roku Biuletyn ukazywał się w nakładzie 350 egzemplarzy. Druk przejęła radomska spółdzielnia „Nowe Życie”, jednak pierwsze numery wyszły „w bardzo złej szacie graficznej oraz na złej jakości papierze” (Ośko 1982).

Od początku istnienia czasopisma do roku 1976 konsultantem naukowym był prof. Jan Pazdur, znany badacz dziejów społeczno-gospodarczych ówczesnej Kielecczyzny. W ciągu kilkudziesięciu lat wydawania „Biuletynu” ściśle przestrzegano zasady recenzowania artykułów. Zadanie to zlecano wyłącznie samodzielnym pracownikom naukowym. Stało się to gwarantem wysokiego poziomu merytorycznego wydawnictwa. W Biuletynie kontynuowano publikowanie bibliografii regionu.

W roku 1965 ma miejsce pierwsza konferencja organizowana przez Towarzystwo – poświęcona problematyce badań regionalnych. „Perspektywy rozwoju Radomia na tle regionu” przedstawił dr W. Kawalec, dyrektor departamentu w Komisji Planowania Rady Ministrów, „Przemiany społeczno-polityczne Radomia w XX-leciu” omówili J. Szymański i L. Raszewski, „Zagadnienia współpracy nauki z praktyką w badaniach regionalnych” poruszył prof. J. Pazdur z IHKM PAN, zaś „Stan zaawansowania prac badawczych nad miastem i regionem i zamierzenia RTN w tym zakresie” zreferował dr S. Witkowski. Druga konferencja – wokół osoby Józefa Brandta – została przygotowana we współpracy ze środowiskiem muzeów. Urządzono też debatę na temat zieleni miejskiej i dwa spotkania z ekspertami: o metodyce opracowywania monografii przemysłu i o lokalizacji przemysłu w województwie kieleckim. A ponadto:

W dniu 6 maja br. odbyło się w lokalu Towarzystwa spotkanie z bawiącym w Polsce prof. dr Jean Chardonnet,  znanym geografem francuskim, zajmującym się geografią przemysłu, autorem wielu prac naukowych w tym zakresie. W spotkaniu wzięli udział ponadto: prof. dr Ludwik Straszowicz z Łodzi i prof. dr Janusz Chmielewski z Warszawy. Tematem spotkania były zagadnienia lokalizacji, koncentracji i deglomeracji przemysłu w oparciu o przykłady Radomia, zreferowane przez dr Stefana Witkowskiego. Na ręce prezesa Towarzystwa wpłynęło następujące pismo od prof. J. Chardonnet (w tłumaczeniu):

 

Saint Cloud, 17 maja 1965

Drogi Panie,

Zaraz po powrocie do Francji pragnę powtórzyć Panu i przyjaciołom Waszym zebranym 6 maja w Radomiu, jak bardzo jestem wzruszony Waszym przyjęciem tak gorącym, byłem także bardzo zainteresowany zebraniem Towarzystwa, któremu Pan przewodniczy, precyzyjnym i konkretnym sposobem traktowania przez Was zagadnień lokalizacji przemysłowej związanej z Waszym miastem.

Z drugiej strony wizyta moja w Radomiu wzmocniła jeszcze, jeżeli jest to możliwe, wielką sympatię, jaką odczuwam do Waszego kraju od czasu, już tak dawnego, gdy mój ojciec w latach 1919-20 mówił o jego odrodzeniu z sympatią, którą jako dziecko z nim podzielałem.

Nie bez żalu gubiłem wczoraj w niskich chmurach obraz Waszego kraju. Powróciłem z bogatym żniwem wspomnień i wrażeń. Mój pobyt w Radomiu, dzięki Panu, jego bliskich i przyjaciół bardzo się wzbogacił.

Zechce Pan przekazać pańskim przyjaciołom bardzo sympatyczne wspomnienie i wierzyć osobiście Drogi Panie w moją żywą przyjaźń.

/-/ Jean Chardonnet

profesor i członek Rady Ekonomicznej”

(Spotkanie…, 1965)

 

Druga połowa lat 60. to czas intensywnego rozwoju we wszystkich statutowo określonych dziedzinach. Przede wszystkim pozyskiwano członków – nie tylko z różnych środowisk w Radomiu, ale i z instytucji naukowych w innych miastach, wśród osób związanych z regionem pochodzeniem bądź problematyką badawczą. W ten sposób członkami Towarzystwa zostali między innymi: prof. Jan Pazdur z Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN, badacz dziedzictwa przemysłowego Zagłębia Staropolskiego; dr Bożena Wyrozumska, znawczyni dziejów średniowiecza; doc. Wojciech Kalinowski z Instytutu Urbanistyki i Architektury, znawca historii urbanistyki miast polskich; dr Ryszard Zaręba ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, specjalista w dziedzinie leśnictwa. Z miejscowego środowiska dołączyli: ks. dr Włodzimierz Sedlak, prekursor bioelektroniki; Józef Grzecznarowski, były prezydent miasta, działacz społeczny; Jerzy Szymkowicz-Gombrowicz (brat pisarza Witolda), dziennikarz i animator kultury; Jan Gauze, podróżnik i pisarz; Wacław Dobrowolski, artysta malarz, założyciel sławnej szkoły plastycznej; Alfons Pinno, architekt; Michał Brzęk-Osiński, były legionista, założyciel Klubu Miłośników Radomia i Ziemi Radomskiej; regionaliści Witold Dąbkowski i Kazimierz Mróz.

W 1966 zmodyfikowano podział na komisje naukowe: utrzymano Komisję Przyrodniczą, Komisję Historyczną objął Jan Boniecki, Komisję Nauk Społecznych – Aleksander Czaplicki, a od 1969 roku – Wojciech Kalinowski. W działalności przeważała tematyka historyczna, głównie dzieje Radomia jako regionalnego ośrodka kultury i gospodarki. Liczne artykuły poświęcone były wydarzeniom historyczno-politycznym. Włączano się w obchody 1000-lecia Państwa Polskiego, Roku Ziemi Kieleckiej, Dni Radomia.

Przez dłuższy czas prowadzono prace koncepcyjne na rzecz utworzenia w Radomiu muzeum przemysłu skórzanego – przy współpracy Klubu Miłośników Radomia oraz Radomskich Zakładów Przemysłu Skórzanego „Radoskór”. W roku 1968 w tym celu odbyto naradę w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN z zespołem pod kierunkiem prof. Zofii Kamieńskiej, przy współudziale A. Jasiuka z Muzeum Techniki w Warszawie.

Powstają liczne prace zamawiane przez instytucje publiczne. W 1967 roku Andrzej Zeniuk na zlecenie Wojewódzkiego Funduszu Wypoczynku i Turystyki w dwóch tomach liczących ogółem 400 stron analizuje zagospodarowanie województwa kieleckiego dla potrzeb turystyki; doc. dr Witkowski dla Instytutu Urbanistyki i Architektury sporządza studium strefy przemysłowo-składowej Borki-Młodzianów. W roku 1968 zespół pod kierunkiem S. Witkowskiego i Cz. Opolskiego, dyrektora departamentu w Komitecie Drobnej Wytwórczości, opracowuje „Program rekonstrukcji usług w m. Radomiu w latach 1966-85” (143 s.), zamówiony przez Wydział Przemysłu Prezydium MRN; ponadto pod redakcją S. Witkowskiego powstaje monografia „Radomska Wytwórnia Telefonów 1938-1968” (107 s.).

Głównym przedsięwzięciem RTN w latach 1966-1971 są prace badawcze i konserwatorskie radomskiego zespołu średniowiecznych murów obronnych, zlecone przez Prezydium MRN i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ze strony Towarzystwa prace koordynował M. T. Osiński. To wtedy odkryto i odsłoniono na stałe rozległe odcinki muru w południowym skrzydle kolegium pijarów wraz z fragmentem Bramy Krakowskiej. Owocem badań były liczne publikacje z zakresu archeologii, urbanistyki i historii. Związana z nimi była również sesja naukowa „Problemy konserwatorskie miast kazimierzowskich”, odbyta w Radomiu w dniach 15-16 września 1969 roku. Wzięli w niej udział konserwatorzy z całej Polski, w tym wielu znakomitych specjalistów. Wojciech Kalinowski dał wykład „Urbanistyka miast kazimierzowskich”; doc. dr Andrzej Wyrobisz z Uniwersytetu Warszawskiego – działalność inwestycyjną Kazimierza Wielkiego; „Wyniki badań na terenie miasta kazimierzowskiego w Radomiu” omówił Wojciech Twardowski z miejscowego muzeum; „Problemy zagospodarowania przestrzennego miasta kazimierzowskiego w Radomiu” – prof. Kazimierz Wejhert. Konferencja miała wyjątkowy wkład do dziejów Radomia: dała nową nazwę średniowiecznej dzielnicy założonej jako Nowy Radom przez Kazimierza Wielkiego – obecnie piszemy wielką literą: Miasto Kazimierzowskie.

W życiu Towarzystwa dzieje się niemało. „W każdym roku ogłasza ono drukiem kilka prac o przeszłości i współczesności regionu radomskiego. A w „tłustym roku 1969” przygotowało ich aż 11 i ponadto zorganizowało trzy sesje naukowe” (Skowronek 1973, s. 39). Z tegoż tłustego roku na uwagę zasługuje zwłaszcza pozycja „Zabytki ziemi radomskiej. Gromadzenie i ochrona” (95 s.) pod redakcją W. Kalinowskiego. Świadectwem pomyślnego rozwoju Towarzystwa jest zwiększenie liczby jego członków – w 1969 roku było ich 127. Rok ten jest tłusty również dla Radomia: powstaje tu ośrodek obliczeniowy GUS, jeden z większych w kraju. Będzie specjalizował się w obróbce danych ze spisów powszechnych.

W dniu 16 października 1969 roku delegacja zarządu RTN udaje się do Kielc. Na wspólnym zebraniu z Kieleckim Towarzystwem Naukowym podzielono sfery działania w województwie. Towarzystwo Radomskie objęło część północną, a ponadto miało służyć pomocą metodologiczną przy opracowywaniu monografii powiatów. W tym bowiem okresie powstaje monografia „Powiat lipski. Geograficzno-ekonomiczne problemy współczesne” (255 s.). Zespół redakcyjny stanowią Stanisław Berezowski, Jan Gruszka i Stefan Witkowski. Jest to największe dzieło Oddziału Radomskiego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, które ukaże się w roku 1972 „nakładem Radomskiego Towarzystwa Naukowego”.

Stefan Witkowski obok prezesury RTN jest czynnym członkiem PTG. W roku 1969 przewodniczy Komisji Geografii Stosowanej przy jego Zarządzie Głównym. W roku 1970 organizuje tematyczną konferencję z udziałem naukowców zagranicznych. „Uzupełnieniem obrad kameralnych było zwiedzenie nowych realizacji urbanistycznych Warszawy oraz dwie wycieczki: do Łodzi oraz do Radomia i okolic.” W tym samym roku prezes Witkowski habilituje się na podstawie dysertacji „Dziedzictwo urządzeń trwałych w miastach.” W roku 1965 rozpoczyna pracę w Katedrze Geografii Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego, by w 1969 przenieść się do Kielecko-Radomskiej Wyższej Szkoły Inżynierskiej. Po powstaniu samodzielnej WSI w Radomiu staje się kierownikiem Zakładu Planowania i Finansów.

Kolejnym dużym zamierzeniem RTN było opracowanie monograficzne o Radomiu.

W celu popularyzacji wiedzy o Radomiu zorganizowano 23 spotkania autorów Monografii m. Radomia z mieszkańcami miasta. Spotkania odbywały się regularnie co środę w okresie od października 1969 r. do 27 lutego 1970 r. W zebraniach dyskusyjnych brało udział 250 uczestników. Stu siedemnastu dyskutantów wysunęło ponad 500 wniosków i postulatów pod adresem autorów. Większość wniosków została z zadowoleniem zaakceptowana przez autorów.

(Kisiel 1973, s. 23)

W roku 1970 ukazuje się monografia specjalistyczna „Przemysł Radomia” (202 s.), pod redakcją Witkowskiego, a w 1971 „Przewodnik przyrodniczy po okolicach Radomia” (92 s.), którego autorami są Edward Bróż i Stanisław Cieśliński. W 1971 Towarzystwo współorganizuje w Radomiu Ogólnopolski Zjazd Polskiego Towarzystwa Archeologicznego z okolicznościową sesją naukową.

Pomimo znakomitego rozwoju działalności naukowej w początkach lat siedemdziesiątych w Towarzystwie dochodzi do kryzysu organizacyjnego. W drugiej połowie 1971 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach zarzuciło władzom Towarzystwa łamanie dyscypliny finansowej i prowadzenie działalności niezgodnej ze statutem – poprzez uczestnictwo w pracach budowlanych przy restauracji radomskich murów obronnych. Ponadto zwracano uwagę na rzekome monopolizowanie przez niektóre osoby spraw związanych z publikowaniem prac autorskich. W dniu 20 wrześniu 1971 roku Prezydium WRN wydało decyzję o zawieszeniu działalności Towarzystwa i przydzieleniu mu kuratora, którym został Leon Skowroński, wieloletni skarbnik. Wznowienie działalności nastąpiło już 22 listopada, kiedy na nadzwyczajnym walnym zebraniu wybrano nowy zarząd w składzie: prezes dr Jan Boniecki, wiceprezesi dr Stanisław Cieśliński i Marek Gawlik, sekretarz Helena Kisiel, skarbnik Leon Skowroński, zastępca sekretarza Stanisław Ośko, zastępca skarbnika Marian Sołtyk, zastępcy członków zarządu Aleksander Czaplicki, Mieczysław Korczyński, Czesław Zwolski.

Strategicznym politycznie posunięciem nowych władz było urządzenie w roku 1972 sesji naukowej na 30-lecie Polskiej Partii Robotniczej, przy współudziale Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Komitetu Miejskiego PZPR. Samodzielnie Towarzystwo zorganizowało ogólnopolską konferencję na temat życia, działalności i myśli politycznej wybitnego teoretyka socjalizmu Kazimierza Kelles-Krauza. Także w roku 1972 współorganizowano ogólnopolską sesję „Archiwa warsztatem pracy historyka”. Odbyło się też kilka sesji lokalnych, między innymi na temat dziejów radomskiego szkolnictwa średniego oraz historii i urbanistyki małych miast.

W roku 1973 miały miejsce uroczyste obchody 10-lecia Towarzystwa. Jubileusz upamiętniono pracą zbiorową pod redakcją prezesa dr. Jana Bonieckiego „Radomskie Towarzystwo Naukowe 1964-1973” (149 s.), zawierającą bibliografię publikacji członków RTN. W tym roku odbyły się też sesje: z okazji 200-lecia Komisji Edukacji Narodowej oraz na temat ochrony środowiska w regionie. W podsumowaniu pierwszego dziesięciolecia Towarzystwa stwierdza się, iż urządzano przeciętnie dwie sesje naukowe rocznie. W roku 1973 księgozbiór Towarzystwa liczył 421 pozycji uzyskanych drogą wymiany od innych towarzystw naukowych oraz 200 pozycji z zakupów. Towarzystwo skupiało 93 członków.

> Radomskie Towarzystwo Naukowe 1974-1988

 

Źródła

Jan Gruszka, Działalność radomskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Geograficznego za lata 1950-1966, Biuletyn Kwartalny RTN, T. V, z. 3-4, 1968

Jan Gruszka, Z działalności Koła P.T.G. w Radomiu za okres od 1950 do 1960 roku, w: Informator Zjazdu Regionalnego PTG, Radom, 27-29 VI 1960

Helena Kisiel, Radomskie Towarzystwo Naukowe 1963-1973, w: Radomskie Towarzystwo Naukowe 1963-1973, red. Jan Boniecki, Radom 1973

Stanisław Ośko, Działalność Radomskiego Towarzystwa Naukowego w latach 1963-1983. Zarys historyczny, Biuletyn Kwartalny RTN, T. XIX, z. 3-4, 1982

Kieleckie Towarzystwo Naukowe, www.kieleckietowarzystwonaukowe.pl

Jerzy Skowronek, W służbie radomskiego regionu. „Biuletyn Kwartalny RTN” 1964-1973, w: Radomskie Towarzystwo Naukowe 1963-1973, red. Jan Boniecki, Radom 1973

Spotkanie z prof. Jean Chardonnet, Biuletyn Kwartalny RTN, T. II, z. 2, 1965

Sprawozdanie z działalności Zarządu Głównego PTG za rok 1969, Czasopismo Geograficzne, T. XLI, z. 4, 1970

Sprawozdanie Radomskiego Towarzystwa Naukowego za okres od 25.X.1963 r. do 31.XII.1964 r., Biuletyn Kwartalny RTN, T. II, z. 1, 1965

Znani i nieznani Ziemi Radomskiej, T. II, Wojewódzka Biblioteka Publiczna, Radom 1988